DEVENTER – ‘Een oud doorleefd pand geeft zoveel meer sfeer’, vertelde een inwoner van een monumentale boerderij in Bathmen mij eens. Dat is heel kernachtig uitgedrukt waarom monumentale panden zo tot de verbeelding spreken. Ze werken op je gevoel, beleving van je omgeving. Bovendien gaan er de meest fantastische verhalen achter schuil.
De gemeente Deventer telt maar liefst 580 rijksmonumenten en 584 gemeentelijke monumenten. Er zijn genoeg gemeenten die niet meer dan enkele tientallen inschrijvingen in het rijksmonumentenregister hebben. Met recht mag Deventer zich een monumentale stad noemen. Al die panden samen, dragen bij aan de unieke, warme sfeer van stad en ommeland.
Als historische overblijfselen hebben de monumenten ook wat te vertellen over de identiteit van Deventer. Rijk geornamenteerde herenhuizen geven smoel aan de binnenstad. Als Deventer Verhaal zijn wij het afgelopen jaar drukdoende geweest om de panden van Speelgoedmuseum Deventer uit de Hanzetijd op te knappen en de historie ervan voor onze bezoekers beleefbaar te maken. Geweldig wat er dan aan verhalen, beelden en archeologische artefacten over beide panden naar boven komt!
Het industriële karakter van Deventer is ook fraai zichtbaar in het monumentenbestand. Mijn loopbaan als historicus ben ik begonnen in de Zwarte Silo, waar indertijd Stichting Industrieel Erfgoed Deventer gevestigd zat. Ik vind het leuk dat deze benaming weer door de huidige uitbater in ere is hersteld. Ik herinner mij dat deze naam is ontstaan na vochtproblemen in deze graansilo. De directeur zou voorafgaand aan een reis gesommeerd hebben de lekkage hoe dan ook op te lossen. Toen hij terugkwam was zijn hele silo zwart geteerd!
Als chroniqueur van het Sallandse platteland doet het mij deugd dat ook de agrarische centrumfunctie van Deventer nog altijd in het bebouwde erfgoed naar voren komt. De strijd om het behoud van de schoorsteen van de Coberco melkfabriek lijkt eindelijk wel succes te hebben. Zelf ben ik met andere ogen naar de prachtige Botermarkt aan de Hofstraat gaan kijken, toen een Diepenveense boer mij ooit vertelde: ‘Mijn grootmoeder karnde de boter hier aan huis. Ze had notarissen, doctoren en dergelijke in Deventer als klant. Met de kleedwagen bracht ze de boter in Keulse potten rond. Als je een goed product had, hoefde je niet op de markt te staan. Op de botermarkt viel je in handen van de handelaren.’
Zo zijn er veel meer verhaallijnen te trekken tussen monumenten, historie en typische kenmerken van Deventer. Een actuele categorie is het religieus erfgoed, dat de laatste jaren steeds vaker herbestemd wordt. Hoewel de meeste Deventenaren niet meer kerkelijk zijn, is er geen inwoner die geen gevoel heeft bij de Lebuinuskerk en dito toren. De winnaar van de verkiezing ‘Deventer monument van het jaar 2020’ was zelfs een hippe kerkwoning aan de Graaf van Burenstraat.
Genoeg redenen dus om er tijdens Open Monumentendag Deventer op uit te trekken en te genieten van al die sfeervolle panden met hun schitterende verhalen!
Ewout van der Horst – Directeur-bestuurder Stichting Deventer Verhaal