DEVENTER – Gisteren startte de tentoonstelling ‘Het verraad van Deventer – Rampjaar 1672’ in Museum De Waag. “Deventer ontsnapte precies 350 jaar geleden aan een totale verwoesting”, vertelt Ewoud van der Horst, directeur van museumorganisatie Het Deventer Verhaal. “Je kan hiermee een parallel trekken met bijvoorbeeld Kiev in 2022, maar dan met meerdere vijanden. De vraag was: vechten of vluchten. Ook toen sloegen veel mensen op de vlucht.”
Door Bastiaan Mokkink
Deventer werd op het nippertje gered door burgemeester Nilant, aan wie we op dit moment alleen nog worden herinnerd door een straatnaam op Keizerslanden. Conservator Anne van Geuns: “Ondanks enorme verdeeldheid binnen de lokale politiek gaf hij zich vrijwel direct over aan de Frans-Duitse overmacht. De dag ervoor werd immers het noordwestelijke deel van de binnenstad met kanonvuur te grazen genomen. Zijn besluit leidde bijna tot een volksgericht bij zijn woning, destijds recht tegenover het Speelgoedmuseum, maar Nilant wist te ontsnappen. Mogelijk voorkwam hij dat de hele stad in de as werd gelegd.”
Lafheid
Van der Horst: “We kwamen op het idee voor deze tentoonstelling via Martin van der Linde van het Overijssels kenniscentrum De IJsselacademie. Al met al was het niet de meest glorieuze bladzijde uit de Deventer geschiedenis. Er is onze stad lafheid verweten. Maar: zoals altijd bij oorlogen is er geen eenduidig verhaal.”
“Zo was Deventer de enige Overijsselse stad die überhaupt weerstand bood tijdens de inval”, stelt Van Geuns. “Museumbezoekers kunnen nu zelf interactief hun oordeel vellen: hadden we ons moeten verzetten, of was overgeven een verstandige stap? We laten we alle benaderingen zien, om een objectief verhaal te bieden.”
Noodmunten
Door ruimtebeperkingen kan De Waag niet alles van het verlanglijstje laten zien. “Er zijn fraaie items in bruikleen, uit andere museale collecties en de Hartong-verzameling. We hadden al verschillende objecten die bruikbaar waren, zoals noodmunten gemaakt uit omgesmolten raadszilver en de enige zilveren burgemeestersbeker die daarvoor is behoed. Of een unieke brief uit 1671, met daarin een waarschuwing voor het naderende oorlogsgeweld.
Een bezoeker memoreert vol passie aan het jeugdboek dat schrijver Cees Wilkeshuis wijdde aan burgemeester Nilant en zijn zonen. “Hemelsbreed honderd meter vanaf hier stond het lot van onze zelfstandige republiek op het spel”, doceert hij. “Dit was lokaal maar ook landelijk een keerpunt in onze geschiedenis, met belangrijke en tot de dag van vandaag niet te missen lessen voor jong en oud.”